بررسی عملکرد، میزان و ترکیب‌های اصلی اسانس آویشن کرمانی (Thymus caramanicus Jalas) در زمان‌های مختلف برداشت

به‌منظور بررسی اثر زمان برداشت بر میزان و عملکرد اسانس و ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس گیاه آویشن کرمانی (Thymus caramanicus Jalas) آزمایشی طی سال‌های 1386 تا 1388 در ایستگاه تحقیقاتی شهید فزوه اصفهان انجام شد. به همین منظور بذرهای گیاه پس از جمع‌آوری از رویشگاه، در شاسی کشت و نشاء‌های حاصل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار به زمین اصلی منتقل شدند. سرشاخه‌های گیاه به مدت دو سال (1387 و 1388) در چهار مرحله آغاز گلدهی، 50% گلدهی، گلدهی کامل و بذردهی، برداشت، خشک و اسانس‌گیری شد. جداسازی و شناسایی ترکیب‌های اسانس با دستگاه کروماتوگرافی گازی و گاز کروماتوگراف متصل به طیف‌سنج جرمی انجام گردید. نتایج نشان داد که اثر زمان برداشت بر مجموع عملکرد دو ترکیب تیمول و کارواکرول، درصد اسانس و درصد گاما-ترپینن و بورنئول معنی‌دار بود. بیشترین مجموع عملکرد تیمول و کارواکرول در مرحله بذردهی و بیشترین درصد اسانس در مرحله گلدهی کامل بدست آمد. اثر متقابل سال در مرحله برداشت مشخص نمود که بیشترین درصد اسانس اندام هوایی در طی دو سال متعلق به مرحله گلدهی کامل سال اول (56/1%) و بالاترین عملکرد مجموع دو ترکیب تیمول و کارواکرول در مرحله بذردهی همان سال (54/28 کیلوگرم در هکتار) بوده‌است. از بین شش ترکیبی که بیشترین درصد اسانس را تشکیل دادند کارواکرول ترکیب غالب در هر چهار مرحله برداشت بود و بیشترین مقدار آن در مرحله ابتدای گلدهی (45/88%) سال دوم حاصل شد. دومین ترکیب غالب تیمول بود که در مرحله گلدهی کامل به حداکثر مقدار خود (77/11%) رسید. پاراسیمن، 1،8- سینئول و گاما-ترپینن در مرحله بذردهی (به‌ترتیب 35/2%، 21/1% و 15/2%) و بورنئول در مرحله گلدهی کامل بیشترین مقدار (52/7%) را نشان دادند. همچنین رابطه مثبت و معنی‌داری بین درصد اسانس با مجموع عملکرد دو ترکیب کارواکرول و تیمول مشاهده گردید. در مجموع براساس نتایج بدست‌آمده بهترین زمان برداشت آویشن کرمانی برای رسیدن به حداکثر عملکرد تیمول و کارواکرول در مرحله بذردهی و برای درصد اسانس در مرحله گلدهی کامل می‌باشد.